Alfonso Sastre Espaloian izan zenekoa gogoratu dut. Asko ikasi genuen Espaloian eta hau izan zen egun horietako bat. Begira ibili naiz ia noiz izan zen, ia argazkirik banuen… Eta testu bat ere topatu dut, orduan idatzitakoa, dagoeneko existitzen ez den agerkari baterako:

Ez zen bidalia etorri Euskal Herrira, Rosa Lopez eta Isabel San Baldomero moduan. Senadore izandako bi hauek aldarrikatzen dute beraien eskubidea munduan hara eta hona ibiltzeko, baina beraiena bakarrik, paterak akorduan hartu barik. Galarazten zaienei errespetu gutxi erakutsita.

Bestelakoa da Alfonso Sastrek eman zigun mezua: herrien arteko gerrarik egon behar ez denekoa , ezta klaseen arteko bakerik ere. Mirestekoa, bai Sastrek eta Eva Forest bikote idazleak duten bizitzeko era koherentea. Aspaldi afaldu barik nengoen, utopia aldarrikapen bihurtzen duten komentarioak entzuten. Noiz entzuten dira ba? Kuba eta Venezuelatik ekarri duten baikortasun hori bai, posible da oraindik. Sinistuta nago.

Afari ostean taula gainera. Rogelio Botanzekin atera zen. “Kultura erresistentziako kide batekin” Sastrek dioen moduan. Ez da ulertzekoa jende gehigok mezu hau entzun ez izana. Gerturatu beharko lukete antzokietara, kultura etxeetara, gaztetxeetara, liburuetara, kantura eta poesiara. Ze Sastrek dioen moduan: “bizitzaren kontu hau egun
batean amaitu egiten da, egun bat heldu eta ez gaude gure kalean. Egun batean gure auzoan esango dute: hil da bat. Egun bat da inoiz ezer izan ez bagina moduan”.

Eta Rogeliok gehitu: Musikaren kontu hau egun batean amaitu egiten da. Egun batean dagoeneko ez gaude gure antzokian. Egun batean gure auzoan esango dute itxi egin dutela. Egun bat da, arnasa bizia izan ez bagina moduan.

*2005/05/20-ko testua, bere horretan.

Iritzi bat diot, ze zenbat buru… Hau da, iritzi hau ez da inola ere zuk zer egin behar duzuka idatzitakoa.

Aukera bat dira lizentziak, eta aukera interesgarria cc lizentziak bai norbanakoentzat bai enpresa txiki, ertain zein handientzat. Blog honetan agertzen dena inork lau haizetara zabaltzea gura balu aukera luke: lana kopiatu, banatu edota nahieran erabili. Kasu honetan, aitortu-partekatu berdin. Blog sarrera hauetatik dirua irabaziko banu (inposiblea, edozeinek dakienez) eta nire pentsura inork irabazterik nahi ez banu, beste lizentzia aukera batzuk ere banituzke, adibidez: “aitortu, ez komertziala, lan eratorririk gabe”. Baina zein da kontua? ba hizkuntza oso txiki batean jarduteko hautua egin dudala eta hemen agertzen den argazkiren bat, edo testuren bat, edo… inork erabili nahi balu, ba hortxe luke, erabilgai: “eman ta zabal zazu”. Hori dut jardunbide hizkuntzari lotutako bizitza-hautuetan ere eta nahi nuke horrela izaten jarraitzea euskarak duen egoera duen bitartean. Tamalez, bizi naizen artean. Urte honetan bertantxe erabili du erakunde publiko batek azterketa batean blogeko testu bat. Baina erabili nahi balu irabaziak dituen enpresa batek ere erabil ahal izango lituzke. Erabili ditu. Duina da erabiltzea eta duina irabaziak dituenak ere erabiltzea. Zero arazo. Eta Wikipediak ere hartu eta erabiliko balu poza, poz handia emango lidake.

Estutu dagigun torlojua pixka bat: argitaratu dut blog honetan 8 egun lantzen egon naizen artikulu bat. Luzea, paperean dozena erdi orri beharko lituzkeena. Artikulu horretan euskaraz sekula irakurri ez den istorio eder bat dago (dena da uste bat…). Behin idatzita, zabaltzea ere nahi nuke eta saiatu naiz horretan. Bisita asko izan ditu artikuluak eta ikusten dut estatistiketan ez bakarrik artikulu honetara, beste hainbat ere interesatu zaizkiela bloga ezagutu dutenei eta denbora dezente egin dute beste hainbat artikulu irakurtzen ere (berriz diot, dena da ustea). Istorio horrek eragin du zeresana eta hori ikusi du Goienako kazetariren batek. Testua, egindako argazkiak eta 12 minutuko bideoa hartu eta zabaltzen du Goienak ere 48 ordu pasa ostean. Aldizkarian zati handi bat jaso du, eta gehiago nahi duenari ematen dio aukera blogeko lotura eskainiz eta esanez bideoak eta argazki gehiago daudela. Eta erabili du kazetariari interesatzen zaion istorio zatia bere webgunean ere. Ni pozarren, ze idatzi dudana blogean zabaldu du baita Goienak ere. Jakin badakit zenbat klik izango dituen segituan blogak, izan ere, Goienaren eragina blog xume honen aldean ikaragarria da (kendu beroarena honi ere). Zabaltzeaz gustura eta baita euskaraz idazten dugun komunitate txiki honetako bazterreko blog hau ezagutzera eman duelako ere. Bisita asko blogera. Eta beste asko geratuko ziren Goienak argitaratutakoarekin nahikotzat jota. Hau poza! Berez, hau da, legez, ez luke ezta eskatu beharrik ere Goienako kazetariak baimenik. Blogeko edukiak cc-by-sa dira.

Berriz ere beste buelta bat: Blogaria animatu eta topatu du beste istorio polit bat. Atzetik zebilen, eta pare bat asteko lanketa behar izan badu ere polita geratu zaio. Kostata konbentzitu du istorio kontatzailea, eta esan dio blogariari: “laguna zaitudalako eta blog hau gertukoa dudalako animatu naiz elkarrizketa egitera”. Berriz ere eduki multimedia bat eta inork gutxik ezagutzen zuen gertakari bat oinarri duena. Goienak, oraingoan, hain luzea ere ez zen testua eta fusilatu du goitik behera, argazkiak hartu eta erabili, bideo guztia jarri Goienaren euliarekin. Lan osoa hartu eta erabili. Egia esan, hori egin dezake eta egin du. Euskara zuzenketa batzuk ere egin dizkio, beharrezkoak zituelako 😉 Ez zuen baimen beharrik. Asko zabaldu da eta bereziki euskarazko testuetan “eman ta zabal zazu” horretan sinisten dudanez, ez dago batere txarto. Pozik? ba bai eta ez. Aitortu dute nik egin dudala eta bloga ere aipatu da. Hori bai, bisitak Goienan geratu dira bakarrik. Denak. Den-denak. Eta pare bat asteko lanaren emaitza Goienako kazetari bizkorrak eta Goienak berak jaso ditu. Ez da horrenbeste bisita kopuruan katramilatzea, baina aitortza ere badakar klikak. Bai, “eman ta zabal zazu” esaten diozu zeure buruari, baina… Elkarrizketatuari kale egin diodan sentsazioa ere badut. Joko-arauak hala ere, argiak dira: legea, cc-by-sa lizentziapean. Ez du lege-hausterik egin Goienak. Goienak zabaldu du. On egin dio euskarari eta bla bla bla guztia. Pozik bai, baina… Bai, ze demondre! Pozik. Zoratzen ez, baina pozik.

Bat gehiago torlojuari? Hirugarren istorio on bat (esan dut dena dela ustea ;-). Kasu honetan (fikzioa hau ere) argitaratu du istorio on hau Goienak ze istorio kontatzailea oso identifikatua dago tokiko kazetaritzarekin eta ez Facebookekin. Kazetariaren nomina Goienak ordaintzen du. Erakundeen laguntzak, Goienakideen urteroko ekarpenak, Debagoieneko komertzioak, banner erosleak, zerbitzuak, spotak… dira lagungarri kazetaritza profesionala egiteko. Eta, noski, ikus-entzule-irakurleak dira oinarri garrantzitsuena kazetari horrek aurrerakin bat eraman dezan etxera. Bezero kopuru horiei esker da posible nominak ordaintzea. EITB-ko kazetari bizkorrak ikusi du Goiena telebistan eguerdian istorio on hori. Eta EITB taldeak hartu du osorik goiena.eus webgunetik, izan ere, han dena dago cc-by-sa lizentziapean, momentuz. Egia esan, zain-zain egongo ziren ze dozena-erdi ordu baino gutxiago behar izan dituzte istorio hau informatiboetan eta “Biba Zuek!” programan emateko (adibide bat da…). EITB-k zein saioaren ekoizleak egin lezakeen? bai. Aitortu eta partekatu berdin egingo badu bai, behintzat. Hurrengo astean Wikipediak ere hartu du istorioa eta argazkiak, eta txukun-txukun geratu da edonork erabiltzeko moduan lizentzia horri esker.
Eman dute EITBn, Eulia EITBrena. Iragarkiak EITBrenak. Aurkezlearen sarrera, EITBrena; “Biba zuek” saioarena, saioko gidoilariek egindakoa. Eta osteko tertuliarako gaia ere izan da beste dozena bat minuturako. Egia esan, beste batzuetan legetxe, ekoiztetxetik Goienara ere deitu dute istorioaren oinarria den emakumearen telefono eske, ez istorioaz galdezka ze badute eskura. Ez zaio eman telefono zenbakia, emakumeak baimena emango zain daudelako Goienako kazetariak. Poza? ze poz? Bueno, pozen bat ere egon daitekeela ezin ukatu, baina… Ufff. Torlojua estu.

Egile eskubideen lizentzien artean oreka bilatzen dute lizentzia hauek. Sorkuntza lanaren eskubideak arautzeko modu bat dira. Ona. Uste dut gehitu behar diegula lizentzia on hauei torlojua larregi ez estutzea. Hau neure iritzia, ez legea. Zergatik? euskarari komeni ez zaion pausoa emateko tentazioa handia izan daitekeelako, bereziki, enpresa diren hedabideetan (ez nire blogean, bistan da). Beste lizentzia batekin jarduteko eragozpenik ez dute jarriko ez dirulaguntzetan, ez dute izango bazkideek, ez komertzioek, ez bannerrak kontratatzen dituztenek… Betiko copyright-etatik (oso ohituak gaudenak euskal literaturako liburuetan irakurtzera, esaterako) euskal hedabide gehienek darabiltzaten Creative Commmons lizentzietara aldea badago. Bata zein bestea dira egokiak, baina ez denentzat. Wikipediarako, adibidez, batzuk dira bakarrik erabilgarriak eta askok dugu ekimen hau maite. Ez dago inori zer erabili esaka jardun beharrik, baina sortzailea babestea ezin ahaztuzkoa dela uste dut. Eta bai, baita enpresa argitaratzailea ere.

Hortik aurrera, ba cc-by-sa lizentziak egokia dirudi bihurkina apurtzen ez den bitartean. Tortsio indar handiarekin torlojua larregi estutzeak horixe ekar lezake-eta.

Gosaltzen irakurri nuen Berria paperean Telleria eta Labakari egindako elkarrizketa. Umorea zen gai zentrala. Ematen du gaiak bai. Gauza askotan egongo dira ados elkarrekin, baina nabaritu daitezke diferentziatxo batzuk ere eta interesgarria iruditu zaizkit, oso. Bereziki interesgarria, hitz honekin aipatzen ez den arren, bezeroa erdigunean jartzeaz dihardutenean. Ezin burutik kendu hedabide baten jokaeraz hausnartzeko ere eman didala, izan ere, esan egin behar da umoretik eta hedabide batean ere: ESAN. Baina nola, zeinentzat, goitik behera, behetik gora, parez-pare, zirikatzaile, mitinero, sarrera (harpidetza) ordaindu duen hori kontuan izanda, funtzionatzen duen hori egitea nahikoa den… Hemen entresaka bat, umorearenaz. Hedabideenaz beste baten…:

Antton Telleria: Eta munduak stand-up komedia egiten du eta euskaldunok berriz, bakarrizketak. Iruditzen zait dela nahi gabe azpitalde batean sartzea. Nik stand-up-aren alde egiten du: stand-up-a euskaraz.

“Ze askotan badirudi: “Hau da nik egin nahi dudana eta hau da niri gustatzen zaidana”. Baina ez dezagun ahaztu jendea zu ikustera joan dela, sarrera bat ordaindu duela, ondo pasatu nahi duela, eta zu zerbitzu bat eskaintzeko ere bazaudela.

Nirea oso komediaren zerbitzura egiten dudan hautaketa da.

Niri gustatzen zait umorea norabide guztietan egitea, sinisten dudalako eta gustatzen zaidalako pentsatzea umorea errealitatearen isla bat dela, eta, alde horretatik, umorea behetik gora soilik egin behar dela esaten duen jendea hipokrita xamarra iruditzen zait, ze gu, bizi, norabide guztietan bizi gara. Kontziente naiz horregatik zauri batzuk irekiko ditudala, baina aldi berean irabazten dit beti umorea egin nahi horrek.

Ni jabetzen naiz, eta ez zait gustatzen, erabat norabide batean eta helburu batekin umorea egiten ari zarenean, zure testuak hartzen duela halako mitin puntu bat.

Nik uste dut aitortu beharko litzaiokeela umoregileari umoregile izatearen lizentzia.

Ane Labaka: Nik ulertzen dut umorea arma politiko bat ere badela, eta oholtzan nagoen momentutik nahi dudala, gainera, gauza batzuetan eragin. Orduan bai, umorearen zerbitzura, baina baita umorea beste gauza batzuen zerbitzura ere.

Eta ni saiatzen naiz goitik beherako umore hori ez egiten, ni umorera iristen naizelako atzean hausnarketa batekin, eta ez dudalako sinisten umorea dela umorea bere horretan.

Nik ikusten dut ia ezinezkoa dela umorea umorea egite hutsagatik hori. Eta ez dut esaten umoreak balio duela gizartea eraldatzeko, bakarrik zuk pentsatu duzulako umoregile gisa zein mezu nahi duzun hor kamuflatu; esaten dut bestela ere gizartea ohituta dagoela eta historikoki umore hari batetik gatozela, eta barre egiten diola horri, hain zuzen ere zuk erdi nahi gabe bota duzun mezu horrek funtzionatzen duelako. Eta niretzat da: “zergatik funtzionatzen du gaur egun bizi garen gizartean txiste mota horrek?”.

Nik sentitzen dut sortzaile gisa ezin naizela erdian egon.

Bertsotan ere, zenbateraino den pertsona, pertsonaia, bertsolaria… Defendituko badugu umorea egin daitekeela denari buruz eta adierazpen askatasun hori, nik defenditzen dut, gainera, orduan, kritikarako eta analisirako prest egon behar dugula.

Elkarrizketa osoa bideo-zatiekin eta guzti ere atera dute Berria.eus-en: https://www.berria.eus/ahomentan2021/09/05/umoreaz-serio.html

Barka titularra bihurritzea, sarrerak irakurtzeko idazten dira-eta… 🙂 Euskaltzaindiak beste baldekada bat berba onartu ditu. Batzuk onartu, beste batzuk moldatu, beste batzuk eguneratu… Atentzioa deitu didate hainbatek. Eta horien artean daude:

Asanblada

Zergatik? ba gazteago eta eztakitzerrago nintzen garaian, euskal filologian nenbilela, liluratu gintuelako Sarasolak “Euskara batuaren ajeak” liburuarekin: ” Asanblada. Espainol mozorrotuaren mukuru hau erruz erabiltzen da oraindik, edozein moduz idazten dutenen artean, eta erruz ikusten da hormetan eta, euskaraz ez dakitenen eskutik. Hitzak tradizio ezin urriagoa du, are Frantziako Legebiltzarra izendatzeko. Hortik kanpo ezta arrastorik ere”. 1997. urtea zen… Harrezkero, arrastoa heldu da hormetatik Euskaltzaindiaren hiztegiraino.

Debagoiendar

Zenbat poztu naizen! Orain dela 20 urte ez zen posible. Nago, egin duela hedabideetatik hiztegira, baina ez bakarrik. Politikarien adierazpen askotan dago, elkarteetako ordezkarienetan eta baita kalean. Debagoiendar, debabarrendar, beterritar… Txantxiku ere hiztegiratu da, zoologiako sarrera moduan. Pozik irudikatu ditut debagoiendar batzuk, sekula baino debagoiendarragoak diren horiek, eta ez Elorregiko biribilguneagatik bakarrik.
debagoiendar berbaren adibidea Goienako kazetari batek idatzitako albiste batetik hartu dute, 2017ko albiste batetik: https://goiena.eus/debagoiena/1496399830280-bigarren-saria-arizmendi-ikastolako-abesbatzarentzat Arizmendi ikastolakoen adibidetik dator Euskaltzaindiaren hiztegira debagoiendar hitza, beraz.
Goiena komunikazio taldearen izena ere Euskaltzaindiak egindako eguneratze batetik heldu zen. Garaia zen bueltaka zebilen berba eta baita Urbia ere, pentsa! Baina momentu onean heldu zen Euskaltzaindiaren erabakia eta txintxo-txintxo erabakitakoaren zabalkundea egin da. Akademiak lortua du guztion errespetua eta ederra da hori euskaldunondako. Goienak eman du zeresana eta egin du bidea.
Goien sarrera ere egunotan eguneratu dute: “azken eguneraketa 2021-07-09”.
Beharbada, egunotan onartu diren arren zaharruno usaina dutenak ere badaude: nezeser-ek eman dit zer pentsatua, edo peripatetiko berbak. Enterradore berba ere onartu du Euskaltzaindiak sekula baino lan gutxiago duen ofiziorako. Eta ez, zaharruno ez dago onartuta oraindik.

Putakeria

Sarrera berria hiztegian. Eta gogoratu naiz Tokikomeko aldizkari bateko kide batek esan zidanaz berba hori eposta batean erabili nuen haserrealdi batean: “Iban, putakeria eskapatu zaizu teklatutik, eta burutik ateratzeko hitza da sozialki emakumeak gutxiesteko erabilia izan den kontzeptu den heinean”.  Orain hiztegira joan da nire burutik kentzen nenbilenean. Baziren txakurkeria edo jukutria, baina…

Queer, remake, telelaguntza, heteropatriarkal, zaurgarritasun, biral, patera, chef, estelada, inmatrikulatu, jihadismo… bogan daudenak ere ageri dira. Eta bai, baita koronabirus edo deskonfinamendu, deskonfinatu, entzerratu…

Biluztu eta eskumalde moduko berbak gorriz markatzen ditu Xuxenek oraindik. Euskaltzainek bizkaieratik datozenekin eskuzabalago jokatu dutela bistan da, Xuxenek ere ez ditu markatuko laster, seguruenik.

Aldaketak-eta Euskaltzaindiaren webguneko lotura honetan:
https://www.euskaltzaindia.eus/euskaltzaindia/komunikazioa/plazaberri/6138-euskaltzaindiaren-hiztegia-eguneratu-da-eta-azken-sei-hilabeteotan-592-forma-berri-jaso-dira

Gerra kazetaritzaz-edo eskatu zidaten kolaborazio bat Euskadi Irratitik. Norako eta Amaraunarako; zertarako eta Enbeita eta Urretabizkaiaren tertuliaren sartzeko Nagore Tellerian gonbidapenez. Ezer baino lehen esan dezadan errespetu handia diodala gerra kazetaritzari eta neuk ere miresten dudala langintza hori. Hau esanda, ba zer esan injustuki kontrajartzen zaion kazetaritza lokalaz. Tokikoa… Egia esan, tokikoa ere bada borroka-kazetaritza.

Hiru borroka-zelai aipatuko ditut, behinik behin:

1. Erakundeak eta alderdi politikoak. Esango du norbaitek tokikoak ez direnek ere badutela borroka-zelai… eta halaxe da. baina… 
2. Norbera parte den komunitatea da albiste: auzo-elkarte, kultura mugimendu, kirol talde, ekologista talde, enpresa txiki, komertzio… lokalak ez direnek ere borroka-zelai? akaso, baina… 
3. Dibortzio-bikoteak: “Negazionistak edo ez”; eta, “Euskal Herria Askatu edo lazo urdina”; edo, “eskola publikoa eta ikastola”; edo, “Atez ate edo bosgarrena”; edo…

Hiru taldeak dira iturriak, eta beharrezkoak denak. Informazio asko sortzen dute, gainera. Baita ezkutatzen ere batzuetan. Eta hiru esparruetan (alderdi-politikan, komunitatean eta dibortzio-bikoteetan) bada aldagai bat garrantzitsua eta tokiko kazetariari eragiten diona zuzen-zuzenean: informantea eta notizia dela lehengusina, laguna, auzokoa, ezaguna. Horrek eragiten du berezko presio bat eta zergatik ukatu, baita  autozentsura ere. Borroka-kazetaria da tokikoa: gertuko ingurumariarekin eta norbere buruarekin ditu irabazteko eta galtzeko borrokak eta borrokak. 
Gehitu borroka horri borroka prekarioa dela. Kazetaritza, berez, ez delako munduko ofiziorik estimatuena soldata handiak irabazi nahi dituenarendako. Tokiko kazetaritza ildo beretik. Afiziotik behar du ofizio honek, metro karratu gutxian interesdun testuak sortzeko abilidadea, eta behar du kontatu-nahia. Istorio onak ateratzea, erakargarri egitea, harripean dauden horiek ateratzea, ezkutatu nahi direnen bila jardutea… langintza zirraragarria.

2020/10 erret-dekretuak komunikabideen ekoizpena eta banaketa zerbitzu esentzialen barruan sartu zituen pandemia hasi zenean. Pedro Sanchezek. Ez geunden haren zain beharrezkoak ginela sinisteko, baina beno, sartu gintuzten esentzialen zakuan: albaitariak, supermerkatuak, bankuak, banaketa enpresak, notarioak… Hara! ondo pentsatuta… gu ere bagara notarioak. Zeinek jasoko ditu ba herriko kultura elkarte horrek egiten dituen deialdiak edo udalak antolatutako kontzertuak? Edo zirku-karpa jarri dutela herrian? Imajinatu herri-prentsarik ez dagoela. Urteetan egindakoa galduko genuke jasoko ez balitz. Notarioaren testigantzak segurtasun juridikoa ematen die hitzarmenaren parte-hartzaileei eta bere neutraltasunak egiaren presuntzioa ematen du. Sakontzen jarraituta… neutraltasunetik ez, baina inpartzialtasunetik guk geuk ere egiak bilatzen ditugu kazetaritzatik. Egien bilaketan, notarioen kontrara, kazetariak azkura ere sortu behar du. Baita gertukoenei ere, eta ziurrenik gehiagotan behar luke zirikatzaileago, kazetariago.

Kazetaritzak ezer behar badu edozer baino gehiago da SINESGARRITASUNA, baita parte den hedabideko mantxetak ere, eta horretarako ez dago beti jai guztiak jendetsuak, parte-hartzaileak eta giro ezin hobekoak direla esaten ibiltzerik behin eta berriz. Eta hori lortzeko berezko duena eta ezinbestekoa duena da INPARTZIALTASUNA. Gaiak jarrera horretatik lantzea, istorioak kontatzea, ez-objektibo izanda, baina bai objektibotasunaren bila jardunda, zan ere, objektiboa zein da ba! Besterik da bilaketa horri uko eginda jartzea kameraren edo teklatuaren aurrean. 
Inpartzialtasuna… Gure ikus-entzule-irakurleek ere ez daukatena, portzierto. Eta eskubide osoz, noski. Bezeroak beti du… Hala ere, demasa da gero ezkerrekoagoa denak ezkerreko agerkariak kontsumitzea eta eskumakoago denak eskumarengoak bakarrik. Horrek gizarte hau hausten du gehiago. Urruntzen ditu pertsonak, zatitzen du, ikusezin bihurtu bestea. Sarrionandiari irakurri berri nion asko ez dela liburu baten sarreran: “Norberaren egiak besteenekin osatzen dira; besteen ikuspegiak isilduz eta desitxuratuz ez dago gizarte osasunik”. 

Sinisten dut entzuten dakien kazetariarengan eta  jendeari zer pentsatu behar den esaten ez duen kazetaritza moldean. Testuingurua zorrotz marrazten duen kazetaritza aldarrikatzen dut, iturriek (pluralean) diotena entzuteko patxada hartzen duena. Badaukagu zertan inbertitu.  Eta iritziak? iritziak editorialetan, tertulietan, iritzi zutabegileendako… Enbetita eta Urretabizkaiarendako, kasu. Zuen txanda bikote, horiek ere baditugu-eta beharrezko.

Kolaborazioaren audioa:

Astean batzar orokorra izan dugu Markeskuan. Pandemia garaian giro lasaian egitea ez da gutxi, baina gehituko nuke lan-giro onean egin dela. Toki hedabideetako ordezkaritza zabala eta puntu guztiak aho batez onartuak. Hori lortu egiten da; ez da bakarrik etortzen. Lan ona egin du administrazio kontseiluak eta Tokikomeko estrukturak. Presidentzia aldaketa ere egin zen. Eta han bota nituenetako batzuk ekartzen ditut blog honetara. Batzarrean, noski, beste hamaika kontu landu ziren, baita plan estrategikoaren baitan egindako kudeaketa plana ere.

New York Times; Financial Times; The Guardian, BBC, … Horiek ditugu begiz jota eta jarraitzen ditugula esaten hasi nintzen. Mundu mailako hedabideak zertan dabiltzan aztertuta uste dut jakingo dugula guretzako zeintzuk izango diren erronkak. Aurrera begira ez gaude bertan goxo egoteko. 43 herrialdetako ia 300 profesionalei (kazetari, kudeatzaile, editore…) egindako inkestatik ateratako ondorio batzuetatik abiatuta nabarmendu nituen puntu gutxi hauek:

Kudeaketa: 

• Ideia berriak: inkestatutako profesional hauek diotenez, ideia berriak datuen neurketetatik eta audientziatik etorriko dira. Badakigu gure bezeroa zein den eta estandar bat aterako genuke. Baina 2021ean ez du horrek balio. Pertsonalizatuagoa behar du gure jardunak.
• Kontuz Facebook, Instagram, Whatsapp… Asmatu beharko dugu guk horiek erabiltzen eta ez beraiek gu. Horiek dira pertsonalizazioa saldu, baina masan hartzen dituztenak erabakiak. Hori bai, guk baino datu gehiago dauzkate gure erabiltzaileez eta ez dituzte errespetatzen. 
• Harpidetza digitalak: diru-sarrera moduan. Publizitatearen aurretik egunen baten? 3 urtean datu-baseak ondo osatuta. Kliketatik harpidetza digitaletara. APP-aren garrantzia.
• Inteligentzia artifiziala. Langai bat da. Ikusten dut gutako bakoitzak podcastak egiten hastea zail. Ez delako sarrerarik egongo. Baina makina batek gure albisteak irakurriko balitu, esaterako?  Inkestatuek diote “5G iraultza” baino garrantzitsuagoa izango dela inteligentzia artifizialak dakarrena. Tokikom ari da lanean duela hiru urtetik gai honetan. Asko dugu aurreratua eta hori posible da batera bagoaz, ez hedabideak banan-banan.
• Kudeaketa aurreratua: sakatu behar dugu honetan. Euro bakoitzari distira ateratzen jardun dugu ezinbestean, eta oraindik ere badaukagu zeregina efizientzian, efikazian eta efektibitatean. Gure irakurleak merezi du.

Edukiak: 

• SINESGARRITASUNA lortzea da erronka. Ez batzuek aitortuko digutena, gehiengoak onartuko diguna baizik. 
  • Inkestatutako %88k diote inpartzialtasuna izango dela gakoa hurrengo urtetan.
  • Gure txikian ere udaletako folletoiak edo propagandak ugaritzen ari dira; baita alderdien zein alderdi-ingurukoen sare sozialak. Anonimoak ere nahieran. Ez dira kazetaritza! Egia absolutuak jasotzen ditugu whatsappez. Horren aurrean inpartzialtasunez jokatzeak ekarriko digu dagoeneko maila handian onartzen zaigun sinesgarritasuna.
  • Zalantzarik ez, gure proiektuak izango dira partzialak ere parekidetasunaren defentsan, euskararenean, gertukoarenean, zero kilometroko komunitatearen defentsan…  
• Herrietako politikariak ere saiatzen dira hedabideak saihesten. Hedabidea erabiltzera ere hel daitezke. Eta ezin dutenean zuzenean nahi dute heldu bozka ematen duen herritarrengana. Eta zer da hori herritarrendako? propaganda: Ez dago galderarik, ez testuingururik, ez datu kontrasterik. Eta hori da kazetaritzaren egitekoa. Onartu dagigun ez dugula beti behar beste denborarik hartzen kontrasterako. Eta derrigor-derrigorra da edozein albistetan hainbat iturriri kontsulta egitea. 
• KAZETARITZA hobea egin beharko dugu. Baita agintean daudenak haserretzen badira ere diren kolorekoak direla. Hori bai, inpartzial eta denei lekua eginez. 

Tokikometik egin beharko dugu aurrera makinetan, prozesuetan, efikazian, kudeaketan… Beharbada gehiago egin genezake kazetaritzan, hau da, edukian. Beharbada, eta horrela adostuko bagenu, bada langai dugun arlo inportantea, inportanteena ez bada. Ez gara zerotik hasten, eta asmatuko dugu komunitatearekin batera egiten.

Makina bat lan, denon artean errazago eta hobeto egingo ditugunak. Zer ginateke gutako bakoitza Tokikom sortuta ez balego? Tokikom dagoelako gara profesionalagoak eta izango gara eraginkorragoak urtez urte.

Zorion animo eta mezu asko jaso ditut. Publikoak zein pribatuak. Den-denak eskertu nahi ditut. Gure txikian, Euskal Herrian, behar dugu elkarri igurztea ere. Pa bana bueltan.

Hogeita bost. Banu, balego eta balitz. Gazi-gozoa da urteurrena. Aurrera goazen seinale bada, baina atzera begiratu eta urrun dagoela ikustearen seinale ere bai. Ahaztuxe geratu da Elgetako Gaztetxea. Itxita aspaldian. Zer eta giltzak udalari entregatuta.
Erabaki zuen gazte talde batek ekintzara pasatzea orain dela 25 urte. Jarduera aurrera eramateko lokal bat behar zen. Ez zen beste erremediorik izan, egin beharreko sukalde lan guztiak egin ostean. Demostratu zen herriak irabazi egingo zukeela Gaztetxe bat izanda. Hasiera hura horrela azaldu zuen fanzine batean Elgetako Gazte Asanbladak: “Haurreskolaren eraikuntza okupatzea pentsatu genuen. Pentsatu eta egin, 1996ko martxoaren 22an, aipatutako eraikuntza okupatu genuen”.

Ilusionagarria izan zen hasiera: indarra zegoen, eztabaida luzeak, edozein Gaztetxetako bizikidetza arazoak, rollo onetik asko, antolakuntzarako orduak, egin gura handia, bozketa bako batzar jendetsuak (eta dena esatera %80tik gora emakumeek osatua). Mugimendua zegoen eta herria(n) bizitzeko gogoa. Konplikatua ere bai. Josi behar izan zituen asanbladak berak gazte askoren nahiak eta pentsatzeko modu diferenteak. Bazegoen oinarria, asanblada bera lehenago sortua zelako eta hainbat ekintza eginak zeudelako lokalik izan ez arren. Eztabaidak eztabaida, funtzionatu zuen Gaztetxe eredu bat eraiki zen Elgetan. Gaztetxea zabaltzeak eragin zituen ehunka kontzertu izatea herrian, emakumeen aldarriak bideratzea, aldizkari bat izatea, ETAren alternatiba demokratikoa bideoa erakutsi zen, film asko pantailaratu, HIESari lotutako hitzaldiak, sexologiakoak, dantza ikastaroak, AHTren kontrakoak, Intsumisioaren aldekoak, Elgoibarko gaztetxekoekin trukeak, jaiak, Asentzio eguna, Sagardo eguna… Zenbat gauza! Hori zen hori agenda!

Okupatu zen hilabete horretan bertan ETAk hil zuen bonba lapa baten bitartez, Irunen, Ramon Doral. Ertzaintzako inspektorea zeta EAJko kidea. Gogoratzen dut EGIk akanpada egin nahi zuelako hilabete horretan Gipuzkoan. Gipuzkoan eta herrigunean egin zuten lehenengo aldiz. Orduko prentsak jaso zuen moduan “hausnarketa asko egin genituen, kontuan izanik azken topaketetan arazoak izan ditugula beste gazte talde batekin, baina ezin gara beti beldurpean bizi” zioen Eneko Goia gazteak. Gaztetxea erabilgai utzi zitzaien EGI-ko gazteei. Hauteskunde orokorrak ziren Espainian 1996an, eta bor-bor zen giroa udal hauteskundeetatik bueltan. Herri Batasunako mahai nazionaleko kideak espetxeratu zituzten ETAren bideoaren zabalpenarekin lotuz, esaterako.
“Lazo urdina” us “Euskal Herria Askatu!” garaiak ziren eta egun haietan Elgetan zeuden ehunka pegatinetan nabari zen:

Gaur itxita dago Gaztetxea. Udalak teilatua ere konpondu zion aspaldi, baina ez dirudi erabilpen argirik izango duenik epe laburrean, behintzat. Pena ematen dit, eta izan zenak ematen du zer pentsatua. Hori bai, gaur 15-25 urte dituztenek beste modu batera bizi dute aisialdia, ekintza, testuingurua irakurtzeko modua, harremanak izatekoa… bizitza bera. Eta hori errespetatu besterik ez dago. Pena? bai; irakasgairik gazteendako? ez.
Hori bai, herri honek galdu zuen Gaztetxea eta horrekin batera identitate zati bat, kultura zati bat, jai egiteko modu bat, elkartzeko gune bat, gazte izateko era bat… gauza askotxo 25 urte geroago ospatzen jarduteko.

Ardotxo bat hartu dagigun ia inor gogoratu ez den arren 25 urteurrena izan badenik ere. Ardotxo peleoi hori ez, kriantzatxo bat, mesedez. Nola aldatu diren gauzak, kamarada.

Ospatzeko eguna ere bada. Bai, ospatzekoa. Ze ospatzekoetarako sortu zen Plateruena eta zeozer ikasiko genuen honezkero. Ondo ospatuta geratu dira milaka ekitaldi. Milaka bai, milaka. Bestela faltako liratekeen milaka horiek. 

Eta ibili denak badaki zein gozatu hartu ditugun kafe antzokian. Nik neuk, jende gutxien batu dituzten ekitaldiekin, esaterako. Txikia zelako handi Plateruenan. Euskal Herritik kanpoko artisten distirak laguntzen zuelako “kantuaren kantoia” handi egiten Berri Txarrak-en ondoan. Eta gozatu ordu txikietan ere, lagunartea ere bazelako Plateruena. Non kantatu zenezake, bihar bat ez balego moduan,  “galtzetan gordetzeko koblak” antzokiko ateak ixtear daudela? 

Gaur ez da atzo, ordea. Eta hori da gako inportante bat. Baita ekitaldi xumeenek beharko luketela ikus-entzule gehiago, hori ere bazen-eta helburuetako bat beti lortzen ez zena. Eta antolatutakoek ez zuten malkorik behar eta bai alegrantzia. Atzo bezala, egindakoaz harro egoteko eguna da gaur ere. Txaloak dira Plateruenarendako, bertsoetako azken puntu on baten ostekoak legetxe.

Artista-bezero-antolatzaile

Plateruena izan da hiruko zirkulua ondo baino hobeto ulertu eta aktibatu duen ekimena. Hiruretan behar delako fokoa jarri. Hurrenkera horretan: 

1. Artista: harrera egitetik bertatik zaindu dutena, ahal zena eta ez zena egin duena artistaren alde negozioaren kontra bazen ere, eta, era berean, ulertu duena artistaren beharrak ez direla dirutan neurtzen. Bezero ere izan da zelanbait artista bera, baina premium bezero. Kamerinoan egoteko aukera izan duenak badaki artista sentiarazten zutela munduko kultur gizon-emakume. Plateruenak prestigiatu du artista eta kultura.
2. Bezeoa: beti izan dute bezeroa presente, ateak zeharkatzen zituen momentutik bertatik. Garbi, zerbitzuan bizi-bizi eta irrifartxo batekin. Tabernako zerbitzariek nola zuzendaritzako kideek. Desorduetan ere aldarte ona galdu barik (hainbatetan irabazita ere :-). Etxeko sentiarazi dute herritarra, eskualdekoa, Euskal Herrikoa eta haratagokoa. Arigunean zen bezeroa, terminoa sortu aurretik ere.
3. Antolatzailea: detaile txikietan ikusten da kulturzalea den edo ez. Antolatzailearen gustuko den taldea oholtzan izanagatik sarrera salmentan atean egonda, edo artistak ura behar duela konturatuta, edo kontuak artistaren alde borobilduta, edo artistari afaria emanda, edo eszenategiak dizdira egin dezan soinu, argi eta dekoratuak zainduta. Basikoa da antolatzailea kulturzalea izatea eta gaineratuko nuke Plateruenaren kasuan euskaltzalea ere badela. Badira bi aldagai sarriago bilatu beharko genituzkeenak edozein delarik ere kultura espazioa edota erakundea. 

Gogoan dut Plateruena zabaltzear zegoen momentua. Egun pare bat lehenago elkarrizketatu gintuzten Euskadi Irratian Plateruenako zuzendaria eta Espaloiko lantaldekoak. Espaloia kafe antzokia ere zabaldu berri zen eta kazetariak galdetu zionean zidarginari ia dena prest zegoen, baietz borobila izan zen erantzuna: “dena prest kultura eta jendea hartzeko”. Ilusioa bor-bor. Egia zen ilusioa gainezka zela, amets bati bide ematen zebiltzala Berbaro tabernako kontzertuetan hazia zuen gune eraginkorrago bat zabalduz. Egia zen baita ere plateroak bazebiltzala, koadrila osoa, hormak margotzen bezperan, norbaitek egindako patata tortilla baten truke. Horratx gakoetan gakoena. Plateruena sortu zutenek sinistu zuten erreminta inportantea zela helburuak lortzeko eta lan egiten zuten horretarako. Sekretua lana baita, ez besterik. Pintura sikatzeko denborarik gabe zabaldu zen Plateruena eta itxiko da hango pareta sikuek noiz hartuko kultura proiektu duin bat.

Gaur ospatzeko eguna da ze izan da ezinbesteko ekimena euskal kulturari hauspoa emateko. Horrekin geratzen naiz. Ez malkorik. Etor bitez ekimen berriak, begi onekin hartu bezate erakundeek eta doituago bada ere izan bezate zidargin berriek, gutxienez, orain arte plateruek izandako indarra eta arrakasta. Eskarmentua badago eta azpiegitura ere bai ekimen berritzaileetarako.
“Gure begiek ez dute malko isurtzeko gogorik”.

Abuztu hau ez da izan aurreko urteetakoen antzerakoa. Beldurrak izan du lekua gure jardunean. Horregatik, informazio gosea handitu delako, jende gehiago izan delako Debagoienean, Covid-19 aipatze hutsak hautsak arrotzen dituelako… Goiena.eus-en gora egin dute datuek. Iazko albiste kopuru antzerakoa argitaratuta ere trafikoak asko egin du gora. Datu nabarmenenak:

• %42,49 erabiltzaile gehiago sartu dira Goiena.eus-en. Guztira 60.295 izan dira, iaz 42.314.
• Saio/bisita kopuruak ere nabarmen egin dute gora, %83,46. Guztira 283.587 bisita izan ditu webguneak aurtengo abuztuan, iaz 154.575 izan ziren.
• Trafikoaren iturriari dagokionez, organikoak (Bilatzaileetatik datorren trafikoa; Google etab) eta Sare sozialetakoak behera egin du. Trafiko zuzenak aldiz nabarmen egin du gora (zuzenean nabigatzailean Goiena.eus idazten dutenak dira hauek), iazko %26.6tik %35era. Horrek fideltasuna erakusten du, eta beraz datu esanguratsua da.
• Koronabirusaren kanal berezia (11.647 bisita) eta datuen orria (7.015) asko ikusi dira.
  

“Jaiak” berba aipatzen baduzu garaiotan narrutuko zaituzte! Eta “bertan behera politika” jarriko da martxan, ziztu bizian, hori baita: zuhurrena, denborekin doana, seguruena, prebentiboena, lan gutxiago eskatzen du gainera. Eta normalitate honek, antza, ez du merezi beste buelta bat, egiteko modu berri bat, ondoko herrietan asmatuta daudenak eta asma genitzakeen aldaerak.

Atzo beste eredu bat bizi izan nuen. Ez ziren “jaiak”, baina bai “jaialdia”. Musikaire ez dago bertan behera. Osasuntsu dago, sekulako lana egiten dutelako Arriolako lagunek. Osasuntsu dago ohitura sortu dutelako jendeak goza dezan. Eta badakigu kultura eta ohitura lotuta egoten direla sarri. Horrela diote Musikairekoek: Kulturak udan ilargia maite du, eta hego haizearen laztana. Ilargipe epelean, kultura zuzenean iristen da bihotzera, bihotza sentibera baitago udako gauetan. Elorrion, udan, kultura kalera irteten da

Eta sentibera gaude bai. Pandemia gogor honek ematen digu beldurra. Eta beldurra oso humanoa da, noski, baina beldurretik ardurara salto egin eta atzoko moduko kontzertuak antolatzeak gutxienez horixe erakusten du, ardura dutela: osasunarekiko ardura, batetik; euskal kulturarekikoa, bestetik. Zorionak baino ezin eman kultur zale hauek kulturarekiko duten arduragatik. Bikain.

Seguruenik eredua bera da interesgarria. Oso argi izan dute eta horrela aipatzen zidan urte pila bat antolakuntzan dabilen lagunak: “nahi bada ahal da”. Eta bueltako bidean ezin kendu burutik esaldia. Horixe baietz! Nahi bada ahal da.

Eta jarri zuten kontzertua aire zabalean, zelai handi batean, eta aulkiak distantzietara, desinfektatuak, eta polizia lanik egin barik, eta sarrera leku bakarretik, eta hidroalkoholarekin eskuak garbitu ostean, eta denok maskarekin… 400 lagunendako lekua! Pentsatzen egon nintzen Euskal Herrian makina bat zelai daudela ba horrelakoak egiteko…

Eta etxeko marka, Elorriokoa: parajea oso ondo zainduta. Soinuan euroak aurreztu barik, inguruko arbolak ere argiztatuta, puntualitatea, kontzertua hasi aurretik off ahotsa: aurkezpena, gomendioak arduratsu jokatzeko, hurrengo emanaldietan zer izango den, musikaire babesten duten enpresak… dena ondo grabatua, bi ahotsetara, soinu argiarekin… Hasi zen kontzertua profesional.

Hau dena urte asko lan eginda ikasi dutela ez dut dudarik, baina batez ere egiten dute kultura zaleak direlako: antolatzaileek mimoz jokatzen dutelako sortzaileekiko, lehenik; bigarrenik, antolakuntza pegarik gabekoa egiteak zein garrantzia duen badakitelako; eta, hirugarrenik, ikus-entzulea beti dutelako buruan, eta esango nuke baita ere bihotzean.

Musikaire da ezohiko jaialdi bat; eta bere programa, mazedonia moduko bat. Mazedonia honetan nahasten dira osagai oso ezberdinak, beti erakargarriak eta kalitatezkoak; nahasten dira baita arte motak eta jatorriak ere. Garik oso kontzertu ona egin zuen, bikaina. Eta hori horrela izan zedin behar beharrezkoak dira kultura bizi dutenak, besteak beste, ondorioz, biziarazten digutelako kultura eta behar beharrezkoa dugulako pandemia garaiotan. Eskertuta elorrioarrei.