Linkedinen irakurri diot Jose Manuel Puente-ri hona ekartzen dudan testua. Ekonomista da bera, UCV. PhD Oxford. Berak dioenetik tiraka eta nire apunteak gehituz:
Jende gehienak uste du oso azkarra edo inteligentea dela. Baina ikerketek diote 10etik 1 bakarrik dela benetan inteligentea. Hau da, normalean, besteak dira inteligenteak 🙂
Batzuetan nahasten dugu inteligentea izatea eta pentsamendu kritikoa, eta pentsamendu kritikoak ez du zerikusirik adimentsua izatearekin. Prozesu adimentsuago bat erabili behar da pentsamendu kritikorik harantzagokoa norbait inteligentetzat hartzeko.
Pentsamendu kritikoa da informazioa angelu guztietatik aztertzen denean. Irakurtzen eta entzuten duzuna zalantzan jartzen duzunean. Kazetaritzan egiten da sarri (ez beti). Egin beharko litzateke zorrotzago, ze inoiz ez da behar besteko zorrotz jarduten, seguruen. Helburua? edozein erantzun topatzea, ez aurretik pentsatua dugun hori. Egia aurkitzea da helburua, ez norbere inguruak dioen hori konfirmatzeko bideak topatzea bai ala bai.
Zergatik da garrantzitsua pentsamendu kritikoa? Pentsatzeko modu eskasak erabaki eskasetara garamatzalako. Eta erabaki txarrek emaitza txarrak ekartzen dituzte, bistan denez. Kazetaritza artikulu eskasak idazteko modu onena da kritikoa ez izatea.
Benetako pentsamendua lantzeko bost pauso:
EBIDENTZIAK BILTZEA: Egiaztatu fidatu aurretik. Egiaztatu datak eta iturriak. Galdera: Nondik dator hau?
USTEAK ERDI USTEL Zalantzan jarri ebidentea dirudiena ere. Identifikatu zure sinesmenak; baita hain identifikatuak ez dituzunak ere. Galdetu norbere buruari: Eta oker banago?
AZTERTU PERSPEKTIBAK: Irten zure burbuilatik, irten lagun kuadrilla pentsamendutik, inguru ideologikotik… Ikusi ikuspuntu desberdinak. Galdetu norbere buruari: nor ez dago ados honekin?
ALTERNATIBAK SORTU: Pentsatu, pentsatu eta pentsatu. Ideiak nahastu, lotuneak topatu eta ondoren galdetu: Zer gehiago izan liteke?
PLANIFIKATU INPLIKAZIOAK: Pentsatu etorkizunean. Jarraitu pentsatu eta idatzi duzunak izan ditzakeen ondorioetan. Galdetu: zer gertatuko da gero?
Gakoa, beharbada da lehen pausoan ez geratzea. Bost urratsetatik pasatzea tokatzen da. Baita atzera egitea ere, zalantzak izatea… Zer da ba jakinduria zalantza egitea ez bada?
Goienako kazetariak jarri dion titulu zatia da “Entzuleak asebete ditu Bergarako orkestra sinfonikoak…”. Egia. Eta orkestrak ez du hutsik egiten. Talde handia, entseguak, gogoa, ilusioa, emana… ordubete ona. Gustura egon nintzen entzuten. Bueno, esango dut hain gustura ere ez nintzela egon irakurtzen baduzu luzatuko zaidan testu hau.
Aitortza lehenengo. 66 lagunekiko aitortza. Herri orkestra batek egin lezake mundu mailako halako edo bestelakoren lanak hartu, notak banatu instrumentista bakoitzari, eta: emanaldi ona egin. Ez da Bergarakoaren kasua. Ez da, behintzat, hori bakarrik. Oso txukun emandako pieza ezagunak izan ziren, mundu mailan ezagunak direnak eta bikain ekarriak, baina zigilu propioa jartzen du orkestrak hainbat pieza orkestraratuta. Horren kulpa badu zuzendariak. Enrike Txurrukak harritzen gaitu euskal kantuen hainbat konponketekin. Batzuetan orkestratze handiekin, besteetan karrankak kenduta, edo kantu mugitua apalduz, tonua aldatuz, alde instrumentalari ukituak eginez, gitarrak biolinengatik ordezkatuz… KANTUAK ditu langai, eta lan osteko emaitzak ez du eskuak poltsikoan sartuta uzten publikoa. Txalo zartak benetakoak izaten dira. Lagunak eta familiakoak askotan, herritarrak sarri, eta musikazaleak dezente.
Azkenengo emanaldia helburu honekin izan zen, Goienako notizian jartzen duenez “Orkestra herritarrei gerturatzea eta herritarrek orkestra ezagutzean zuen helburu kontzertuak eta San Martin plazan egiteko aukera eduki izanak asko lagundu du horretan”. Egia da. Lagundu zuen. Jende multzo handia izan zen ikusten eta gehien-gehienak edukazio handiarekin. Ile-apaindegitik pasatuta zeuden askok ere eutsi zion euri-lanbro makalari, esaterako. Kieto amaitu arte. Eta zelan eutsi! “Beste bat” ere eskatu zuen publikoak, baina instrumentuak zeuden arriskuan. Orkestra herritarrei gerturatzeak funtzionatu zuela esan genezake. Egia da, baina ez egia osoa.
Publikoarengana gerturatzeko publikoan pentsatu eta mimatu
Orkestraren lanak, beraz, oso ondo. Zaintzen dira laurogei bat ikusle (izan zitezkeen 60 edo 100). Baina askoz herritar gehiago zeunden. 400en bat-edo. Eta egoten dira horrenbeste hilabetero-hilabetero. Eta horiek ez. Horiek ez dira zainduak izan plazan. Eta lehenengoa balitz, ba ulergarria litzateke, baina ez da. Bigarren aldiz, behintzat, bai. Lau detailek asko lagunduko lukete markatutako helburuan, hau da, “herritarrei orkestra gerturatzen”. Musikaz behar da gozatu berriz ere musika entzuteko. Ez dago magiarik. Edo bai, badago magia, baina magia eta ohitura sortu dadin behar da testuingurua sortu, ingurumaria zaindu:
Musikariek sinistu behar dute egiten dutena eta ondo jo. Hortik ez dago makal orkestra.
Zuzendariak transmititu behar du eta aukeraketa onak egiteaz gain landu eta emanaldian erakutsi. Oso ondo.
Publikoa zaindu behar da. Eta honetan, honetan ez da asmatzen musikariek asmatzen duten beste. Ez da desastre bat, baina badago zer hobetu:
Jendea hezi behar da isilik egon dadin. Kontzertuan ondoko bi laguni jo zion eskuko telefonoak. Hori, kultura kontu bat da. Eta komentarioak obra eta obra artean, mesedez. Bestela hautatu beste kale bat.
Berbaroa: ez du etenik. Plazan denez, eta denona denez, izorra dadila musika entzuteko gogoz joan dena! Frontoian errespetu handiagoa dago. Askoz handiagoa. Hala ere, apustu ona da plazan egitea.
Aulki falta barkaezina da. Zergatik ez daude beste 200 aulki? beste 300? Horrek berorrek asko lagunduko luke kontzentrazioan, asko isiltasunean, asko orkestran fokoa jartzen, asko entzulearen erosotasunean… Asko! Zer esanik ez adin bat duten guztiek behar lukete jartzeko aukera izan, eta ez edadetuek bakarrik. Aulkiak sobera geratu beharko lukete pila batean. Hori da aurreikuspen on bat.
Umeak. Umeak erakartzea ere helburu izango du orkestrak, seguruen. Eta hori heziketaren bidez egiten da. Ez da nahikoa lehenengo ilaretara eraman eta norbera atzean berriketan egonda. Ez da parte onekoa. Laguntzen du guraso horrek umea eramanda kontzertura, baina ez lagundu lezakeen beste. Bestetik, errespetuaren mugan dago norbere umeak (ez umeak bakarrik…) atzera-aurrera ibiltzea musika jotzen dauden bitartean. Gerta liteke, umeak dira, eta barkatzen zaie. Gurasoena, zaintzaileena, zaindu behar dutenik uste ez dutenena, tragoa hartzera joan direnena, atzera joan eta deskonektatzen dutenena… Musikarekiko interesa ikasiko dute umeek edo ez. Ez dago dena norberaren esku, baina norberak desinteresa erakutsiz gero jai larai!
Paso lekua da plaza. Paso libreko lekua. Ados. Ba paso hori markatu behar da. Udaleko arkupetatik pasatzea aldenik alde ordubetean asko eskatzea da? Orkestra eta publikoaren lekutik metro batzuetara egin behar da pasoa. Horretarako badaude moduak (zintak praktikoena?), baina batez ere hezia jarri behar da “orkestra + publikoa” osatzen duen bateratasunaren eremuan. Guztiz. Aldenik alde. Ez orkestraren lekuan bakarrik.
Musika-egitaraua. Eman behar zaie denei. Eta horretarako modua topatu. Nahikoa kopia egin eta jende guztia musika eremura sartuko den leku(et)an jarri. Egon naizen kontzertu bietan izan da nekeza programak lortzea. Askorendako ezinezkoa.
Orkestra aurrean metro bete edo bi jenderik gabe. Ez da pasabidea ez umeendako ez teknikariendako ez inorendako. Leku hori hutsak betea da. Betea ze ehunka begi-pare daude tarte horretatik harantzago begira. Espazio gardena izan behar da kontzertua hasi eta buka.
Plazaren ertz onean dago kokatua orkestra. Beharbada angelua mugitu daiteke erdigunera begiratzeko eta ikuskera eremu handiagoa irabazteko. Baina txikikeria bat izan daiteke, ez dakit.
So bat
Niko Etxarten pieza opari bat izan zela esan barik ezin amaitu. Kantutzar xume baten interpretazio ona! Zuzendariaren konponketak, aho-soinua, aita-alabak kantuan… Orkestran zeuden askorendako ere izango zen “kantu berri bat”, eta baita entzule zeuden askorendako ere. Orkestrak izan behar du “herritarrei gerturatzeko” helburua, eta nik eskatuko nioke euskal kultura herritarrei gerturatzekoa ere. Errepertorio ona izan zen aukeratutakoa alde horretatik. Aipatzekoa orkestran dauden artista kantariak! Kantariak oro hasten dira kantan, bihotz-minak sendotzeko, Bergarako plazan.
“So bat” kantuan grabatzen jardutea gozamen momentua galtzea litzateke. 25 segundo testuan esaten nabilenaren erakusgarri, doinu ezagunago batenak.
Goibekokaleren azala eta elkarrizketa. Gerora ere egin dizkiogu elkarrizketak Goienan. Beharbada, elkarrizketa honetan aurkeztu zion artista izaera Pellok herritarrei, aldizkarian agertuz eta erakusketa eginez.
Umetatik begiratu izan diot Pellori miresmen puntu batez. Arrazoia zein zen ez nekien orduan, baina gerora argitu zait orduko sentimendua. Begiratzen nion miresmenez. Miresmenez, artista zelako: ARTISTA. Hil egin da eta hori galera da kulturarentzako, elgetarrondako.
Sormena Pellok ideiak modu originalean sortzeko gaitasuna izan du. Oso gogoan dut dimentsio handiko koadro bat: iluna, tetrikoa zela esatera ere ausartzen naiz. Inpresioa egin zidan. Beti izan dut koadro horren irudia buruan. Horrekin geratzen naiz.
Adierazkortasuna Sentimenduak, pentsamenduak edo ideiak pinturaren bidez adierazteko gaitasuna zuen elgetarrak. Bere barne-mundua kanporatzeko erabili zuen koadro beltz horretan bihotz gorri bat. Bihotz bat taupadak ere transmititzen zituena. Niretzat, beltzaren gaineko esperantza bizia.
Ingurua ikusteko gaitasuna Pellok inguratzen duten artista-mundua oso lotua zegoen bergarar pintoreekin. Esango nuke bere obran trazo handiagoetan eta collageetan hasitakoa ekarri zuela detaile txikiagoetara. Aitor dezadan ez naizela aditua gaiotan, inor haserretu aurretik. Beharbada, bera dagoen lekuan egonda ere haserretzen hasia da dagoeneko.
Sentsibilitatea Inguruko egoera, emozio eta jendearen aurrean sentiberatasuna. Euskaltzaleen egunean plazan izan zen bazkaltzen. Eta haserre eta haserre artean ere bihotza; beltzean esperantza. Jakin dudanez, eta ohikoena ere ez zen arren, ilobak izan zituen hizpide bazkari-tertulian. Goienaren mikroari beti erantzun zion, baita kale-inkestak egin izan ditugunean ere. Ez, ez zion ihes egiten mikrofonoari. Bazuen zeresana.
Irudimena Mundu berriak sortzeko gaitasuna bazuen, ikusten nituen koadroetan existitzen ez ziren munduak ere, eta horrek txunditu egiten du bat. Goizeko 08:00etako kafean pertsona “normala” zenak, esan nahi bada gu besteko “normala, normalik bagara” pertsona “estra” bat zekarren barruan, munduak sortzerainokoa, beltzean esperantza moduan. Niri, bere obratik, minimalistenak gustatzen zitzaizkidan; dimentsio handiko koadroetan pintatzen zituen lan minimalistak.
Bere obrez zioen “nire ustez erraz ulertzekoak dira nire pinturak. Ni ez naiz beste pertsonak baino burutsuagoa; artistak beste gaitasun batzuk garatzen dituela eta mundu fiktizio bat egiten duela gertatzen da; hor plasmatzen ditu gero bere bizipenak”.
Jakintza eta kultura Artista gehienak moduan, artearen historia, beste artisten lanak eta garaiko joerak ezagutzen zituen. Pellok gustuko zituen Lucio Muñoz edo Gordillo, esaterako. Aste honetan zuen hotela hartuta Madrilen astebete pasatzeko. Museo batzuek zituen begiz jota. Bere hitzak dira: “Jendeari ez zaio pintura interesatzen. Arraroa bada edo erraz ulertzen ez bada jendeari ez zaio gustatzen eta nahiago ditu futbola eta horrelakoak”. Madrilen izan zituen bere koadroak erakusgai Pellok 1992an, eta ondo joan zen erakustea hura.
Konpromisoa eta “burugogortasuna“. Pellok bere lana egiteko denbora behar zuen eta eskaintzen zion. 8 orduko lan baten ostean ateratzen zuena, kasu honetan ere. Beste disziplina batzuetan moduan, Euskal Herriko artistek ez dute erraz orduak eskaintzea kulturari. Ahalegina bazegoen, behintzat. Hori bai, ez zuen ulertzen milioiak ordaintzea koadro batengatik. Bere hitzak dira: “hori adar-jotze hutsa da eta ez du artistaren errekonozimenduarekin zerikusirik”.
Askatasun espirituala Estilo, pentsamendu edo joera tradizionaletatik aurrerago begiratzeko bazuen grina. Sarri zen burugogortasun hori haserre bihurtuta. Askatasun hori onartzen zitzaion lagunartean. Pello zen. Artista zen. Gure herriko artista zen. Zioen: “jendeak ez ditu pinturetan-eta diruak gastatzen. Nahiago du txikiteoa eta horrelakoak bakarrik. Ondorioz, gaitasunik ez da garatzen. Artistaren mundua eta gainontzekoena ezberdintzen dira horrela. Gauza ezberdin baten aurrean ez dugu pentsatzen, eta okerragoa dena, ez gara ulertzen saiatzen!”
Pinturak
Olioa, akuarela, akrilikoa, pastelak, tenperak periodiko paperekin lanak… dimentsioak koadroetan. Eta errekorteak eta fotokopiak, eta… pinturaren barruan erabili ditu hamaika molde. Nik ez diot ezagutu ikusten duena kopiatzen: bere irudimenetik sortu du, elementuak berrasmatuz, sinbolismoa erabiliz edo estilo propioa garatuz. Pellok lortu zuen bere artelanak ez izaten beti objektuak bakarrik: sentipenak ere islatzen zituen. Baita koadro minimalistenetan ere.
Elgetarekiko harremana Elgetarron ispilua ere bazen, seguruenik. Artistak izan behar du, gainera: gizartearen arazoak, injustiziak edo balioak islatu eta kritikatzeko gaitasuna pintatuz adierazten zuen. Bere lanean zegoen esateko zuena. Seguruenik artista ez garenok baino landuago eta irudimentsuago.
Dagokiguna da saiatzea
Ez da erraza izaten artisten lana, egunerokoa, obra eta abarrak ulertzea, baina artista ez garenoi badagokigu ulertzen saiatzea. “heziketan hutsune bat nabari da arteari dagokionean” zioen Pellok Goibekokalen, 1995eko apirilean. Goibekokale aldizkariaren azala eta erreportajea egin genituen berarekin. Ahal dena hartzea, ikastea, gozatzea saiakeran, eta egindakoa aitortzea. Hil da Pello, baina bere koadroek jarraituko dute hitz egiten. Beharbada, badagokigu egin zaion baino kasu gehiago egitea. Atzera ezin dugu egin eta hutsune hori konpondu, baina aurrera begiratu eta Espaloia kafe antzokian erakusketa handi bat egitea ez litzateke sobera egongo. Kultura da gure territorio libre bakarra eta gure esku ere badago artisten obrak herritarren gozamenerako erakustea. Koadro artean egongo da Alberdi, seguru. Eskerrik asko, Pello.
Ikastetxeei emango die hainbat mezu ezabatzeko aukera. Pilotu batean dabiltza oraindik. Non izango da ba! AEBn. Baina badakigu errazegi etortzen direla hango jardunak honantz… Jendea kalera kolore laranjarekin ateratzerainoko inozoak ere izan gaitezke-eta!
Bueno, harira: Eskoletako irakasleei ematen zaizkie irakaskuntzaz gaindiko hainbat gauza. Eskolatik hastea irudikatzen dugu hau eta bestea. Izan euskaltzaletzea, izan maritxulokeria neurtzea, izan arazo psikologikoei aurre egitea, izan herriko halako edo bestelako talderen helburuetan inplikatzea, izan… Baina AEBn nahi dutena lartxo iruditu zait. Zer eta Instagramek dirua irabazten jarraitu dezan! Zerbitzu publiko bat bailitzan! Utikan!
Zertan ari naizen: Instagramek berezko eginbeharrak ditu: kontu faltsuak detektatu, adin txikikoek ez ditzatela kontuak ireki, faltsukeriak antzeman, irainak ezabatu… Baina zer nahi du orain? ba programa berri honetan sartzen diren eskolek aurrelana egitea nahi du! “Instagram school partner” izendatuko ditu pilotu honetan sartzen diren ikastetxeak. Irakasleak jarri nahi ditu kontu arriskutsuak antzematen, eta horiek Instagrami jakinaraziz gero, Instagramek lehentasuna emango ei die horiek moderatzeari. Eskolak izan dezakeen “School partner” kontu horretara jakinaraziko dio META multinazionalak arriskutsutzat markatu duen kontu horrekin zer egingo duen.
Falta zitzaiguna! Benetan uste du norbaitek derrigorra dela Instagram kontuak behar-beharrezkoak balira moduan funtzionatzea herritar guztiek eta baita eskolek ere?
Oh. Notizia jakin dut hemendik: Eta erantzunetan hau irakurri: “Oso interesgarria da eskolak online moderatzaile bihurtzea. Eskerrak eskola publikoko langileak ondo finantzatuta dauden eta denbora gehiago duten.” Zer den gero AEB! Zirrikitu txiki bat? ba egurra publikoari!
Ez dakit eskualde honetan jaiotzeagatik bakarrik den edo momentu batean dena atera behar genuela sentituta jokatu genuen horrela. Badaukagu motxila hori oraindik, inertziak ez dira aldatzen errazak. Izan ere, ekitaldi jario handia dago Debagoienan eta denek edo gehien-gehienek egon nahi dute Goinaren euskarrietan.
Mugatua da denbora (“egunak 24 ordu, halaxe ikasi nuen nik”) eta mugatua paper kopurua, eta bideoak editatzekoa, eta… Baina mirestekoa da gure komunitateak duen sortze kopurua. Asko sortzen da, ekitaldi asko: hitzaldi, kontzertu, azoka, kirol, antzerki… Eta denak beharko dira egin egiten direnez. Horri denorri erantzutea ez dago batere erraz.
Elkarteak, taldeak, antolatzaileak… hasi dira “nire sare sozialean gehitu dut” esaka. Eta ez da egia, ez. Sare sozial hori norbaitena da. Instagramek erabili egiten gaitu. Borondate onenarekin “nire sare sozialean” esaten duen pertsona abduzitua du; maltzur jokatzen du Instagramek eta baita Facebookek, Twitterrek… Ulertzekoa da jendearengana heltzeko elkarteek-eta duten beharra, hala ere. Eta deabruari ere datuak eman behar. Konbentzituenek bakarrik egingo diote uko multinazionalen, dirudunen eta eskuin muturreko politikei men egiten dien sare sozialei. Baina horretaz pentsatzeko garaia ere heldu da. Egiten duguna baikara, ez esaten duguna. Egoera honek, bultzatutako bi aterabide-edo:
Komunikazioan, dagoeneko, erronka ez da ideia, albiste edo iritzi gehiago banatzea, baizik eta zeintzuk merezi duten jakitea eta banaketan asmatzea.
Komunitatea: guk gurea. Eta hori horrela izan dadin Goienan bi mugimendu egin ditugu:
Gure komunitatea: Goiena.eus-eko komunitatean inbertsio handia egin dugu. Asko hobetu dugu gure komunitateko kideendako atala. Eta horren berri Aste Santua baino lehen emango dugu eta bistaratu. Espero dugu inbertsioak bere eragina izatea. Helburu bakarra izan da gure komunitatean idazten dutenei erosoago egitea, erabilgarriago, eta, beraz, eraginkorrago.
Sare sozialei dagokionez: Mastodon izango da gure sare-sozial lehenetsia. Eta ederra litzateke Debagoieneko entitate, udal, kulturazale, kirolzale eta abarrak hor argitaratzen hastea. Twitter edo X-n ez dugu argitaratzen; FBn bagaude oraindik; Instagramen bagaude oraindik. Baina lehenetsi, lehenesten dugu Mastodon.
Eta gastatzen doaz! Bedeinkatzeko astirik barik! Bueno, gure amak beti bedeinkatzen ditu. Eta San Blasak egindako azukrea iaztik bedeinkatuta egotea ere posible da. Argazki batzuk jaso ditut hemen.
Errezeta gurean, masa bat egiteko (guk bi egin ditugu bi dozenarekin):
Dozena bat arrautza.
2 kilo irina.
36 kutxarakada azukre.
36 anis tanta.
Royal, hiru sobre.
250 gramo gurin edo margarina.
Zuringoa egiteko:
3 zuringo (aurreko dozenari kendu dizkiogunak).
400 gramo azukre. Fin-fina. Guk Thermomixean haustu dugu.
Eta kontuan izateko aholku ez zientifikoak. Geure gauzatxoak:
Orea egiterakoan ez urtu gurina. Hotza ere ez. Ikusi irudia, zatiak ikus daitezke.
Arrautzak ez nahastu batidorarekin. Ez ei du laguntzen.
Behin opila eginda eta puntak markatuta, sardexkarekin zulotxoak egin oreari.
Beroan nahastu zuringoa eta azukrea.
Labara sartu 200 gradutan dagoenean (goi eta behe berotu).
15 minutu labean (begiratu noiz doan kolorea hartzen, gustuen arabera…)
Errezeta argazkitan (eskerrik asko, Lili):
Sumendira botatzeko laba prestatzen. Gorringo dozena, zuringoak (hiru gutxiago, erreserbatu ditugulako) hauts-legamia, anisa, azukrea… Irina edo urunarekin sumendi bat egiten da. Eta sumendi horren parte gurina ere, hobeto ez egotea urtuta. Irudian ikusten da zatitan. Masa egitean ei dago gakoa. Eta hori esan ostean: tamainuan, sendotasunean, zuringoan, labean, azukrean, esperientzian… 🙂Eskuak. Inportanteenak esperientzia handiena dutenarenak, jakina. Gu, hurrengorako, Thermomixean pentsatzen… orea egingo luke? 🙂Orea egonkortu, zabaldu, borobil bat edo gura den forma eman, labara sartu aurretik zulo txiki batzuk egin eta 200 gradura 15 min bueltan.Zuringoa altxatzeko SUPERMIX bat! Oso koop geratu zaigu, e? Ez da parterik errazena. Zuringoa uniforme eta gogor nahi izaten da… Hauxe dela emaitza jarri behar nuen, baina kia! Emaitza litzateke barre eder batekin kosk egin dion pertsonarena. Neu, kasu. 🙂 Edo Goienako lankideak, pare bat San Blas handi desagerrarazi dituztenak sits eta bits:-) San Blasak badu gauza on bat, opari ederra dela edonorako. Ezetz? Errezeta hau jartzen dut opila eskatu baino zeuok egin dezazuen kar, kar, kar.
Maila pertsonalean errazagoa izan daiteke, izan ere X eta bestelako “sare sozial” batzuen kiratsa aguanta-ezina da. “Toxikoak diren sareei utikan!” esatea egiteko modu bat da, eta bakoitzak jakingo du noiz eta nola. Hala ere, eta egiteko garrantzitsuagotzat dut fedibertsoa hautatzea. Badut ustea (eta gertatzen ari da), han ikusiko, irakurriko, eztabaidatuko eta informatuko garela modu sanoagoan. Bai, behintzat, algoritmo kakaeragileetatik kanpo! Behar da fedibertsoan modu ezberdinetan pentsatzen duen jendea, bakoitzak beretik emango duena eta fedibertso gero eta handiago eta koloretsuagoa osatuko duena. Aurretik ibili dira eta antolatu dira ekonomia sozialeko entitateak pausoa ematerakoan; norbanakoek jarraitu diote bideari; hedabideak badabiltza pausoak ematen (Tokikomeko hedabideek egin dituzte etxeko lanak, esaterako) eta beste hainbatek egingo dituztela ez dut zalantzarik. Denbora behar da, ikasi behar dugu, jauzia eginda ere ikasten jarraitu beharko dugu… baina eraikiko duguna dagoena baino gozagarriagoa izango da.
Adostasun handia dago diskurtsoan, adostasun handia dago norberak kudeatzen dituen sareak behar ditugula eta deszentralizatua izan behar dela derrigor. Orain, horren alde esan baino horren alde egiteko momentua da.
Ez da euskaldunon erabaki solte bat
Mundu mailako milaka eta milaka lagunek egin dute Mastodonen alde. Euskaldunok kapazak izan gara tren digitalak azkar hartzeko eta seguru nago aldaketa (hasiera) hau ere azkar egingo dugula. e-posta taldeak izan ziren haien balioa azkar ikusi genuen, blogen trena azkar harrapatu zuen euskarak, euskal hedabideek azkar ikusi zuten Interneten indarra, euskarazko Wikipediaren adibidea eredugarria da… Uste dut tokatzen dela tren hau pasatzen ez uztea.
Gaurko egunean hainbatek egingo dute salto. Erabakiko dute Mastodonen kontua zabaltzea: Alemanian, Frantzian, Espainiar estatuan, Euskal Herrian… Astelehen hau egokia da. Europako kazetari elkargotik ere argia da mezua eta salto egin dute askok.
Euskaldunok ere badugu zeregina
Euskaldunok behar dugu gure eredu propioa eraikitzea, munduarekin konektatua egongo dena eta euskaratik konektatuko dena. Hiztun komunitatea erdigunean jarrita egin behar dugu. Antolatu behar dira entitateak (elkarteak, hedabideak, enpresak, kultura, kirola…) eta salto egin; norbanakoek kontuak zabaltzea izango da modu on bat AEBko informazioa inbutu batetik pasata jan ez dezagun. Ezin dugu pasibo izan, ezin dugu gora begira egon eta inertziak eraman gaitzan utzi. Aspalditik gabiltza jolasean kontrolatzen ez ditugun jostailuetan, eragin politikorako jostailuen jabeek nahi gaituzte pasibo, nahi gaituzte ardi. Gaur egun ona da salto egiteko, jostailuen kontrola guk geuk hartzeko, guk sortutako agenda agerikoagoa egiteko.
“Goazen lagunok”
Bagoaz. Eta joan zaitezen erraz erraz jarri dute Goazenlagunok.eus webgunean. Etxe berri batera joateko egun ona da. Gizatiarragoa da; libreagoa; kolaboratigoagoa. Ez da algoritmoen menpekoa; ez da ezkutuko esku beltzik; zurea da, nirea, gurea. Denok sartzen gara fedibertsoan, lekua dago eta konpartituko dugu ahalik eta sanoena den giro bat.
Irati Iciar Fedibertsora gonbidatzen. Oso erraza da, ez dago erro karraturik edo ekuazio animalekorik (memegilea: Xabier Soto)
Hainbat norbanakok eman dugu urratsa, entitateek ere bai. Zuk ere ikuspegia partekatzen baduzu: https://goazenlagunok.eus/about
Ez da inoiz samurra heriotza bat, ez da inoiz momentu ona gazte hiltzeko, ez da erraz onartzea, ezta agur esatea ere, sikiera. Gaur ere ez zen eguna.
Denbora beharko dugu gure lankide estimatua telefonoari itsatsita ez dugula berriz ikusiko onartzeko. Memoriak egingo du bere lana, gutako bakoitzak emango dio leku txukun bat ez ahazteko, eta denbora eta lekua gurutzatuko dira izen batekin: Ziortza. Ziortza lankidea, lankide ona, zintzoa, ekina, bazkidea, konprometitua, euskaltzalea.
Ziortza kolore bat balitz izango litzateke… edo animalia bat balitz… edo zuhaitz bat balitz, izenaren jatorri duen Zihaurria, akaso. Ziortza herri bat balitz izan zitekeen… herri bat balitz, ba: Ziortza-Bolibar bera, edo Zaraitzu, edo Ziburu, Zizurkil, Zalgize, Zerain. Edo Z eta R, eta TZ eta A letrekin Zarautz, beharbada. Malekoia gogor astintzen duen herri horixe bera, esaterako. Bizitzak eman dio itsasgora gogorrik, nahiz eta Ziortza izan den kapaza, pazientzia izanda, itsasbeheraren ederraz jabetzeko. Olatu handiak bizi izan ditu gertu-gertuan, eta, hala ere, jakin du olatu horiei moila jartzen. Beti altxatu da, beti ikusi du zirrikitu bat, eta burugogorra ere izan behar izan du batek, ezin izango bailieke bestela inork aurre egin behin eta berriz tematu diren marea biziei.
Beharbada, itsasoaren kontra nekez egin daitekeela jabetu da. Deskantsua behar izan du. Topatu du behin eta berriz borrokatu behar ez izatea. Lasaitasuna. Bat egin du itsaso barearekin. Naturarekin. Bat lurrarekin. Zihaurria lur sakon eta onean hazten dela jakina da. Gozo bekio lurra.
Norberaren kontrolpekoak ez diren plataformen mendekotasun-maila da hedabideen kezka handienetako bat, eta beren estrategiaren gakoetako bat, zentzu batean edo bestean. Eta iritziak, kasu honetan, erabat banatuta daude baita Euskal Herrian ere.
Grafiko hau esanguratsua da 51 herrialdetako 326 liderri egindako inkestatik atera dutenez ere. Gaia lantzen da hemen: “Periodismo, medios y tecnología: tendendias y predicciones para 2025”. Grafikoan argi ikusten da eta esaten dute norberarenak ez diren sare sozialez “Antzeko proportzio batek loturak moztu nahi ditu ( % 31) eta sendotu ( % 30). Eta % 36k aurreikusi du dauden loturak mantentzea “.
Bitartean, entzuten ditugu hedabide batzuetan zein udal batzuetako komunikazio arduradunetan eta baita enpresa munduko hainbatengan: nire Instagrama, nire Twitterra, nire Facebook-a… Zerbait ikasi badugu da ez direla gureak. EZ DIRA GUREAK.
Kontraesanak denok ditugu. Gai honetan ezingo da iraultza egin derrepente, baina poliki-poliki ez ote ditugu pausoak eman behar? Esaterako X plataforma kakaztutik aterata? Ez da hasiera txar bat. Eta kakatza gero eta handiagoa da. Emmanuel Macron ere konturatu da eta!
Zein da gutako bakoitzaren lekua? Eta batez ere, gure jarduerak zein ehunekotan kokatzen gaitu?
Gaia jarraitu da gertutik Goienan. Atera genuen azkar notizia eta azkartasunak ez du desinformazioan eragin. Eta jorratu dugu gerora ere gaia, datu gehiagorekin eta adierazpen ofizialekin. Interesekoak diren datuak eman ditugu: zenbat zauritu, non, erasotzailearen adina (izen-abizenik ez, jatorririk ez), testuingurua… Eta jarraipena ere egin diogu hurrengo egunean ikerketak zabalik jarraitzen duela esaten, Bergarako ertzain etxean dagoela atxilotua epailearen zain, etab. Oinarrizko datu guztiak jasota, kontrastatuta eta publikatuta. Nire ustez lan ona egin dute lankideek.
Oñatiko alkateak Musken plataforman atera zuen mezu labur bat eta ondoren Goienari ere egin zizkion adierazpenak. Uste dut Goienak zerbitzu hori ere eman behar duela eta herriko ordezkari gorenari mikroa jartzea Goienaren egitekoetako bat dela. Ez dago beste gairik Oñatin, eta arraroa ere izango litzateke adierazpen publiko horiek gabe geratzea. Ohiko moduan adeitsu hartu zuen alkateak Goiena. Herritarrek eskertu dituzte hitzok. Hitzok Euskadi Irratian eta Euskal Telebistan ere entzun ahal izan dira, hedabide publikoetan.
Horra arte ondo, kazetaritzaren ikuspuntutik ondo. Ze erredakzioan badago eraso momentuko soinu grabazio bat, badago atxilotuaren argazkia, zurrumurruak hamaika, etab. Baina zer eragingo luke horiek argitaratzeak (zurrumurruak ez, argazkiak-eta)? ze on egiten dio norbaiti? Eta onik ez eginda ere ekarpena ote litzateke hauek publikatzea? Ba ezetz erabaki dugu. Ez dugu argitaratu ez argitaratuko.
Jakina, Whatsapp taldeetan edo norbanakotik norbanakora dabiltzan argazkiek-eta ere ez dute onik egiten. Ez dago kontakizunik, ez dago testuingururik, ez dago filtrorik, ez dago kazetaritza irizpiderik, ez dago formaziorik, ez dago bi aldiz pentsatutako bidalketarik, ez dago… eta ez dagoenez, ba ez litzateke elkarbanatu behar.
Oinarria da ez dutela ekarpenik egiten. Eta gutako bakoitzak zer egiten du odoldutako argazki hori jaso ostean? beste bati bidali? Benetan? Badago zer pentsatu. Whatsappez bidaltzea publikatzea da! Ez da ekintza pribatua. Erantzukizunak baditu eta ez da pentsatu barik egin beharrekoa.
Kazetaritzarako ere badago zer pentsatua, baina badago zer pentsatu, bereziki, whatsapparen erabilerari buruz. Ez bakarrik Zuckerberrek ere argazki horren jabetza duelako, baizik eta bolbora zabaltzen egoteak sua pizten duelako.
Gai honen jarraipena? ba ondo legoke zaurituak ondo eta etxean daudela publikatuko bagenu. Ez da posible momentuz.
